Afazi Nedir?

Afazi beynin dilden sorumlu alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan edinilmiş bir dil bozukluğudur. Çoğunlukla inme ya da kafa travması sonucunda aniden ortaya çıkar. Çoğu insanda dil alanları beynin sol yarı küresinde yer almaktadır. Bu sebeple, afazide beynin sol yarısındaki dil alanları hasarlanırken, kişinin de sağ tarafına inme inebilir/felç gelebilir.

Afaziye eşlik eden problemler nelerdir?

Beynin belirli bir bölgesinde oluşan lezyona bağlı olarak dili anlama, üretme ya da dilin her iki modalitesinde bozukluğa yol açabilir. Okuma bozukluğu (aleksi), yazma bozukluğu (agrafi) eşlik edebilir. Nörolojik konuşma bozukluklarından dizartri ve apraksinin de eşlik ettiğini görebiliriz. Bellek ve dikkat bozuklukları da eşlik edebilir. Afazi sonrası kişinin planlama, basit etkinlikleri yerine getirme, problem çözme ve karar verme becerileri de etkilenebilir. Afazili kişi bir işe nereden ve nasıl başlayacağını belirlemekte, o işi yerine getirmek için gerekli basamakları oluşturmakta güçlük yaşayabilir.

Afazi tipleri nelerdir?

Afazi tipleri, lezyonun anatomik yerine, kişilerin sözel çıktılarına ya da hasar sonucunda oluşan işlev kaybına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilmektedir. Kişinin sözel çıktılarına göre akıcı ve tutuk afazi olarak ikiye ayırabiliriz. Tutuk afazide kişinin anlaması görece normaldir; daha çok adlandırma, tekrarlama, kelime bulma güçlükleri yaşarlar. Akıcı afazide ise anlaması tutuk afaziye göre daha kötüdür. Tekrarlama ve adlandırma güçlükleri görülür.

Dil ve Konuşma Terapisti ile Terapi Programları

Beyin hasarı sonrasında afazi olan kişilerin iletişim becerilerinin geliştirilmesi ile dil ve konuşma terapistleri ilgilenir. Geçirilen beyin hasarından sonra, kişinin genel sağlık durumu sabit olduktan ve söylenenleri anlayabilecek duruma geldikten sonra terapilere başlanmalıdır. Erken müdahale ve yoğunlaştırılmış bir program ile çalışılmanın konuşma becerilerinin geri kazanılmasında etkili olduğu bilimsel olarak ispatlanmıştır.

Dil ve konuşma terapisti öncelikle hastayı dil değerlendirme testleri ile değerlendirir. Böylelikle kişinin dilin hangi alanlarında güçlük çektiğini belirler. Daha sonra kişiye özgü hazırlanan terapi programı dahilinde hasta ile bireysel çalışmalara başlar. Yapılan dil değerlendirme testlerinde aşağıda sıralanan becerilere bakılır:

• Konuşma Akıcılığını Değerlendirme
• İşitsel Anlamayı Değerlendirme
• Tekrarlamayı Değerlendirme
• Adlandırmayı Değerlendirme
• Okumayı Değerlendirme
• Dilbilgisi Değerlendirme
• Söz Eylemlerin Değerlendirilmesi
• Yazmayı Değerlendirme
• Resimli Anlatım Değerlendirmesi

Terapiye başladığı zaman dilimi, yapılan çalışmaları ne kadar tekrar ettiği, terapiye ne sıklıkla katıldığı önemli noktalardır. İyileşme sürecindeki farklılıklardan bazıları bu sebeplerden kaynaklanmaktadır.

Ayla Ebru BALÇIK
Uzman Dil ve Konuşma Terapisti