Aba Terapi Nedir?

Edimsel koşullanma kuramının öne sürdüğü davranış ilkelerini kullanarak toplumsal açıdan önemli davranışları değiştirmeyi amaçlayan disiplindir.

Detaylı bilgi için tıklayınız.

Ayrımlı Pekiştirme Nedir?

Bir ön uyarana bağlı olarak davranışın sergilendiği durumda pekiştirecin sunulması ve o uyaran ortamda bulunmadığında davranışın pekiştirilmemesidir.

Birincil Pekiştireç Nedir?

İçsel  ya da biyolojik gereksinimleri karşılayan pekiştireçlerdir.

Ceza Nedir?

İzlediği davranışın oluşum sıklığını azaltan davranış sonrası çevresel olay ya da durumdur.

Doğal Ortamda Öğretim Nedir?

Becerilerin günlük yaşam içinde sergilendiği biçimde ve bu ortamlarda bulunan doğal etkinlikler ile rutinler içerisinde öğretilmesidir.

Edimsel Davranış Nedir?

Geçmişte davranışın sonucu ortaya çıkan davranış sonrası olaylara bağlı olarak gerçekleşirler. Davranışın sonucunda ortaya çıkan pekiştirici ya da cezalandırıcı sonuca bağlı olarak tekrar sergilenebilir ya da sergilenmeyebilir.

Etkinlik Çizelgeleri İle Öğretim Nedir?

Etkinlik çizelgeleriyle öğretimde (activity schedules), çocuğa öğretilecek beceri küçük basamaklara bölünür ve bu basamakları gösteren bir görsel çizelge (örneğin, fotoğraflı defter) hazırlanır. Daha sonra ise çocuğun bu çizelgeyi takip ederek (örneğin, defterin sayfalarını çevirerek), her bir basamağı yapması sağlanır. Basamakları yapabilmesi için çocuğa fiziksel yardım sunulur. Örneğin, çocuğun arkasında durulup elinin üzerinden tutularak defterin sayfasını çevirip fotoğrafta gördüğü şekilde aracı tutması sağlanır. Öğretim sırasında kullanılan ipuçlarının sistematik olarak sunulmasında ve ortadan kaldırılmasında ise yanlışsız öğretim tekniklerinden yararlanılır.

Etkinlik çizelgeleriyle öğretim otizm spektrum bozukluğu olan çocukların başkalarından bağımsız olarak çeşitli becerileri, özellikle de özbakım, günlük yaşam ve serbest zaman becerilerini yerine getirebilmelerini sağlamada çok etkilidir. Çocuğun özelliklerine göre çizelge olarak, tek sayfalı ya da çok sayfalı yazılı ya da görsel materyaller kullanılabileceği gibi, bilgisayar gibi teknolojik araçlar da kullanılabilir.

Genelleme Nedir?

Bireyin öğretim koşulları dışında diğer koşullarda da öğrendiklerini sergileyebilmesidir.

İkincil Pekiştireç Nedir?

Biyolojik  gereksinimleri karşılamaya yönelik olmayan ya da yaşamsal önemi olmayan ancak çocuk ya da bireyin hoş bulduğu öğrenme sonucunda pekiştirici özellik kazanmış pekiştireçlerdir.

İpucu Nedir?

Bireyin tepkide bulunmasından önce uygulamacı tarafından bireyin doğru tepkide bulunma olasılığını arttırmak üzere sunulan uygulamacı yardımıdır.

İşlevsel Davranış Analizi Nedir?

Davranış sonucuna ilişkin benimsenen hipotezleri doğrulamak üzere davranışın işlevinin sınanması sürecidir.

Kontrol Edici İpucu Nedir?

Bireyin doğru tepki vermesini kesinleştiren ipucudur.

Kontrol Edici Olmayan İpucu Nedir?

Bireyin doğu tepkide bulunma olasılığını arttıran ancak kesinleştirmeyen ipucudur.

Lovaas Tekniği (Ayrık Denemelerle Öğretim) Nedir?

Beceriler alt basamaklara ayrılır ve her bir basamak üst üste tekrar eden denemelerle öğretilir. Bu öğretim uygulamasında denemeler, davranışın öncülü, davranış ve davranışın sonucundan oluşur.

Olumlu Davranışsal Destek Nedir?

Geleneksel davranış kontrol sistemine alternatif olarak geliştirilmiştir ve çevresel düzenlemeler yapılarak çocuğun sorun davranış sergilemesini önlemeyi hedefler. Geleneksel sistemde sorun davranış sergilendikten sonra sorun davranışa davranışsal müdahale gerçekleştirilmesi yaygın olan uygulamalardır.

Olumlu davranış desteğinde ise, çocuğun olumsuz davranışlarını azaltmak üzere yoğunlaşmak yerine, çocuğun yaşamı zenginleştirilerek, çevresel düzenlemeler gerçekleştirilerek ve yeni davranışlar öğretilerek çocuğun uygun davranışları artırılır. Olumlu davranış desteğinde çocuğun sorun davranışlarının işlevleri belirlenerek aynı işlevleri karşılayan uygun davranışların kazandırılması amaçlanır. Otizmli çocuklarda özellikle öfke nöbetlerinin seyrekleşmesi ve sonlanmasında kullanılabilir. Araştırmalar sorun davranışların çoğunlukla dört işlevden kaynaklandığı ileri sürmektedir:

Başkalarından ilgi elde etmek
Nesne ya da ilgi elde etmek
İstenmeyen durum ya da etkinlikten kaçmak
Duyusal tatmin elde etmek

Kimi uzmanlar olumlu davranışsal desteği işlevsel değerlendirme ve analizin bir türü olarak ele alırken, kimi uzmanlar tamamen farklı bir uygulama olarak değerlendirmektedir. Ancak, olumlu davranışsal desteğin kullandığı araçlar incelendiğinde işlevsel değerlendirme ve analiz sürecinde kullanılan süreçleri kullandığı görülmektedir.

Olumlu Pekiştirme Nedir?

Davranışı izleyen durumda davranışın ileride yapılma olasılığını arttırıcı uyaranın varlığıdır.

Olumsuz Pekiştirme Nedir?

Davranışı izleyen durumda ortamdan bir itici uyaranın kalkması ve buna bağlı olarak o davranışın ilerde yapılma olasılığının azalmasıdır.

Pecs Nedir?

Pecs uygulamalı davranış analizine dayalı bir alternatif iletişim sistemidir. Andy Bony ve Lorry Frost tarafından Delaware Otistik Programı’nda küçük yaştaki çocuklara sosyal bağlamlarda iletişim kurmayı öğretme üzerine geliştirilmiş bir yöntemdir.Normal dil ve iletişim gelişimi aşamalarına göre planlanmıştır. Öncelikle temel iletişim ilkelerini kazandırmayı, daha sonra ise belli mesajlar iletmeyi öğretmeyi hedefler. Mesaj iletiminde, önce tek resimler kullanılır. Giderek birden fazla resmin bir araya getirilmesiyle, cümleler kurulur.

Pekiştirme Nedir?

İzlediği davranışın oluşum sıklığını arttıran davranış sonrası çevresel olay  ya da durumdur.

Pekiştirme Tarifesi Nedir?

Olumlu ya da olumsuz pekiştirmenin ne sıklıkla gerçekleşeceğinin belirlenmesidir.

Sosyal Öyküler Nedir?

Carol Gray tarafından geliştirilmiştir. Sosyal öyküler belirli bir formata ve kurallara bağlı kalarak yazılan, öğretilmesi hedeflenen olay ya da durumu nesnel olarak tanımlayan kısa kurgusal öykülerdir. Sosyal öykülerde çocuğa sunulacak ipuçları ve uygun tepkiye ilişkin örnekler sunularak sosyal ortamlar ayrıntılı olarak tanımlanır. Sosyal öykülerde kullanılacak olan cümle türleri ve oranlarına ilişkin kurallar vardır. Sosyal öyküler doğrudan bireyin gereksinimlerine dönük olarak hazırlanır. Hedef, çocuğun rutindeki değişikliklere uyum sağlayabilmesine yardımcı olmak, durumun içerdiği sosyal ve fiziksel ipuçlarına bağlı olarak davranışlarında uyum sağlamak ya da belirli bir sosyal beceri ya da davranışın öğretimini sağlamaktır. Çocukta uygun davranışları artırmayı ve uygun olmayan davranışları azaltmayı uygun sosyal durumlar ve uygun sosyal tepkiler betimleme aracılığıyla hedefler. Sosyal öykülerde ortam, karakterler (kahramanlar), bu kişilerin duygu ve düşünceleri ve sergilemesi gereken uygun tepkiler kısa ve açık cümlelerle betimlenir. Ayrıca, bilgisayar (masaüstü, dizüstü, iPad) ya da video teknolojisinden de yaralanılarak farklı ev, okul ve toplumsal yaşam gibi farklı ortamlarda kullanılabildiği görülmektedir.

Sözel Davranış Nedir?

Otizmli çocuklarda dil becerilerinin öğretiminde kullanılmaktadır. Edimsel koşullama kuramının öncüsü B. F. Skinner’ın 1957 yılında dilin davranışsal analizi konusunda yapmış olduğu açıklamalar dikkate alınarak uygulanmaya başlanmıştır. Uygulamalı sözel davranış ismiyle de anılmaktadır. Dil becerileri, davranış analizi ilkeleri kullanılarak geliştirilir. Sözel davranış uygulamaları, kuramcılar tarafından değil uygulama deneyimlerine dayalı olarak uygulamacılar tarafından geliştirilmiştir. Sözel davranış öğretiminin temel amacı çocuğa dilin kullanımını istediği nesne ya da durumu elde etmede önemli olduğunu kavramasını sağlamaktır. İstekte bulunma öğretilmesi hedeflenen ilk sözlü iletişim becerisidir ve çoğunlukla çocuğa bu beceri iletişim kurması amacıyla öğretilir. Diğer bir deyişle, yalnızca nesne isimlerini adlandırmayla sınırlı kalmaz. Sonuç olarak, sözel davranış uygulamalarının hareket noktası tepkinin biçiminin öğretilmesi değil işlevinin öğretilmesi esasına dayanır. Ayrık denemelerle öğretim ya da erken ve yoğun davranışsal eğitimde de olduğu gibi sözel davranış uygulamalarında da çoğunlukla yanlışsız öğretim teknikleri kullanılır.

Video Model İle Öğretim Nedir?

Otizmli bireylerin görsel uyaranlar aracılığıyla öğrenmeye eğilimli oldukları, teknolojiye olan ilgileri gibi özellikleri videoyla model olma uygulamalarının geliştirilmesine neden olmuştur. Videoyla model olma uygulamasında bireyin kazanması hedeflenen becerilerin bir model tarafından sergilenmesinin videoya kaydedilmesi ve bireyin bu görüntüleri izleyerek beceriyi öğrenmesi hedeflenir. Videoyla model olma uygulamaları farklı biçimlerde gerçekleştirilebilmektedir. Bireyin gereksinimine göre becerinin bir basamağı çekilerek bireye izletilebilir ya da becerinin tamamı çekilerek bireye izletilebilir.

Yanlışsız Öğretim Yöntemi Nedir?

Yanlışsız öğretim tekniği geleneksel yöntemlere göre daha az hatanın gerçekleştiği varsayılan yöntemdir. Yanlışsız öğretim; hata düzeyinin düşük olması, bireyin daha fazla pekiştireç alması, öğrenen ile öğreten arasında olumlu etkileşim kurulması nedeniyle öğretim sırasında uygun olmayan davranışlar daha az ortaya çıkar.

Yanlışsız Öğretim Yöntemleri Nelerdir?

Sabit bekleme süreli öğretim.

Eşzamanlı ipucu ile öğretim.

Artan bekleme süreli öğretim.

Davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretim.

Davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim.

Aşamalı yardımla öğretim.

İpucunun giderek arttırılmasıyla öğretim.

İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretim.